Co to jest układ proprioceptywny?
Receptory układu proprioceptywnego rozmieszczone są w mięśniach, ścięgnach, stawach i więzadłach. Odczytują one informacje związane z uciskiem na mięśnie, rozciąganiem mięśni, zginaniem i prostowaniem stawów, ustawieniem części ciała, ruchem ciała.
Układ proprioceptywny umożliwia dziecku kontrolę nad położeniem swojego ciała i jego ruchem. Dziecko potrafi planować i wykonywać zaplanowane ruchy w sposób płynny i skoordynowany. Dzięki układowi proprioceptywnemu możliwy jest dobór odpowiedniej siły nacisku (np. do pogłaskania psa, rysowania kredkami), a także odpowiednie napięcie mięśni (np. do podniesienia kubka z sokiem).
Symptomy dysfunkcji układu proprioceptywnego
Dziecko, którego system propriocepcji nie odczuwa w wystarczającym stopniu mięśni i stawów oraz nie potrafi ocenić w jakiej pozycji znajduje się ciało, zachowuje się w dość charakterystyczny sposób, m.in.:
a) przy problemach z odczuwaniem nacisku:
- jest głośne, biega, zderza się celowo z innymi osobami lub przedmiotami,
- lubi zabawy polegające na markowaniu walki,
- zbyt mocno ściska, dotyka, głaszcze,
- ciężko stawia stopy przy chodzeniu,
- lubi skakać z mebli i innych przedmiotów lub skakać na trampolinie,
- macha nogami podczas siedzenia, kopiąc je lub nogi krzesła,
- łamie lub psuje różne przedmioty,
- wkłada do ust i żuje różne przedmioty, np. długopis, gumki, zabawki, części odzieży (rękawy),
- zgrzyta zębami,
- samo siebie kaleczy,
- lubi obcisłe ubrania, najchętniej kombinezony,
- bardzo mocno sznuruje buty, wiąże ubrania,
- szuka uścisku (np. wchodzi pod kołdrę, wciska się pomiędzy meble, itp.),
b) przy braku planowania i wykonywania zaplanowanego ruchu:
- ma trudności z nauką jazdy na rowerze,
- nie potrafi wspinać się, wykonywać skoków, bawić się piłką (chwytać, rzucać), biegać,
- ma problemy z ruchami przy ubieraniu, czy zawiązywaniu butów,
- wpada przypadkowo na różne przedmioty i osoby,
- boi się wchodzenia i schodzenia po schodach,
- potyka się przy chodzeniu,
c) przy niestabilności postawy:
- „kiwa się” przy stole,
- podpiera głowę, kładzie ją na blacie stołu lub biurka,
- przybiera złą postawę przy wykonywaniu określonych czynności,
- nie potrafi balansować ciałem, czy stać na jednej nodze,
d) przy problemach z dobieraniem siły nacisku i zasięgu ruchu:
- nie potrafi ocenić jak duży ruch potrzebny jest do wykonania określonej czynności,
- zbyt mocno naciska kredką lub długopisem na papier, łamiąc je lub uszkadzając,
- pisze niewyraźnie i gniecie kartki w zeszycie,
- trzymając dwa przedmioty, nie potrafi ocenić, który z nich jest cięższy,
- źle ocenia ciężar przedmiotu (co prowadzi do upuszczania ich lub np. rozlewania napojów ze szklanki, itp.),
- używa dużej siły do czynności, które tego nie wymagają (np. zamykanie książki lub drzwi),
- nie jest delikatne w zabawie z innymi osobami lub zwierzętami (zbyt mocno ściska je, głaszcze, popycha, itp.).
Dysfunkcja układu proprioceptywnego – wyzwanie dla dziecka i rodziców
Gdy dziecko codziennie zachowuje się w sposób niezdarny, głośny, sprawia ból innym i niszczy różne przedmioty, rodzice bywają mocno sfrustrowani. Ich najtrudniejszym, ale i najważniejszym zadaniem jest zrozumienie, że dziecko jest tu ofiarą zaburzeń. To ono uświadamia sobie za każdym razem, że jest inne od rówieśników. Gdy spotyka się z ciągłym zwracaniem uwagi, niezrozumieniem, a nawet ostracyzmem, jego poczucie wartości spada do zera. W ten sposób nie da się wyjść z problemów.
Bardzo ważne jest podjęcie terapii integracji sensorycznej. Dzięki regularnej pracy i ćwiczeniom możliwe jest osiągnięcie takich umiejętności, by w dorosłym życiu radzić sobie równie dobrze jak inne, dobrze funkcjonujące osoby.
To największe wyzwanie stojące zarówno przed rodzicami, jak i przed otoczeniem – zrozumieć, że dziecko z dysfunkcją układu proprioceptywnego nie jest złośliwe, a kłopoty biorą się z zaburzeń.
